Jest to jednostka biologiczna składająca się od kilku do kilku dziesięciu tysięcy różnych osobników w zależności od pory roku. W skład rodziny pszczelej zaliczamy matkę/ zwaną tez królową/robotnice i trutnie. Do rodziny pszczelej zalicza się też przyszłe pszczoły w różnym stadium rozwojowym tj. jaja, larwy, poczwarki określane jako czerw. Każda rodzina pszczela stanowi jednolity organizm. Pojedyncze osobniki lub niepełne rodziny zwane/bez matki/ dość szybko giną samotna grupa pszczół może przeżyć jedynie kilka dni. Rozwój rodziny pszczelej rozpoczyna się z chwilą składania jajek do komórek plastra (czerwienie) jajeczko pszczele ma około 2 mm długości jest perłowo białe. Matka pszczela składając jajeczka przykleja je do dna komórki plastra. Przez pierwsze trzy doby wewnątrz jaja rozwija się embrion. W czwartej dobie wychodzi z jajeczka larwa, która jest karmiona przez pszczoły robotnice mleczkiem pszczelim z dodatkiem pyłku i miodu, tzw. papką. Wyjątkiem jest larwa przeznaczona na wychów matki, która od początku aż do końca życia dorosłego owada jest karmiona mleczkiem pszczelim. Karmione intensywnie larwy rosną bardzo szybko i zostają zasklepione pokryweczką z mieszaniny pyłku i wosku przez pszczoły robotnice. Larwa matki zasklepiana jest w ósmej dobie od złożenia jajeczka, robotnica w dziewiątym dniu, najpóźniej truteń w dziesiątej dobie od złożenia jajeczka. Plastry z zasklepionym czerwiem ogrzewane są przez pszczoły. Cały rozwój od złożenia jajeczka do wygryzienia się dorosłego owada (imago) trwa:
u robotnicy 21 dni, matki 16 dni, u trutnia 24 dni. Matka jest jedyną w pełni rozwiniętą samicą, a jej głównym zadaniem jest składanie jaj. Nowe matki rodzina wychowuje w następujących okolicznościach
gdy rodzina pszczela przygotowuje się do podziału /rójki/ gdy ginie matka pszczoły wychowują tzw. matkę ratunkową gdy matka jest stara lub z powodu wad fizycznych pszczoły dokonują tzw. cichej wymiany. Wygryzająca się z matecznika matka wydaje powtarzający się dźwięk określany „śpiewem matki”. Głos matki przygotowującej się do wyjścia z matecznika jest przygłuszony i nazywa się „kwakaniem” Głos matki po wyjściu z matecznika na plaster jest dźwięczny i nazywa się „titaniem”. Jeżeli z kilku mateczników naraz wychodzą matki dochodzi pomiędzy nimi do walki i pozostaje tylko jedna. Podczas tej walki matki używają żądeł. Wygryziona młoda matka nie spełnia swojej najważniejszej funkcji znoszenia jajeczek gdyż nie jest zapłodniona. Przez około sześć dni przygotowywana jest do lotu godowego. Lot odbywa się w pogodne dni, a sam akt kopulacji odbywa się na wysokości od 10 – 30m nad ziemią. Kopuluje z kilkoma trutniami. Po kilku dniach od unasiennienia matka zaczyna czerwić czyli znosić jajeczka, a znosi ich około 1800-2000 na dobę w miesiącach maj–czerwiec. Są to miesiące najszybszego rozwoju rodziny. Waga złożonych jajeczek przez matkę w ciągu doby przewyższa ciężar jej ciała (Porównując kurę nioskę do matki pszczelej to kura musiała by znieść około 33-37 jajek na dobę). Jeżeli z powodu wady fizycznej matki lub deszczowej pogody uniemożliwiającej lot godowy matka się nienasienni to po 3-4 tygodniach będzie znosić jaja niezaplemnione, z których wylęgną się trutnie. Taka rodzina pszczela zmierza ku zagładzie i pszczelarz musi wymienić matkę na pełnowartościową. Matka produkuje w gruczołach żuwaczkowych feromon który ma wpływ na zachowanie i prace całej pszczelej rodziny. Feromon ten zwany substancją mateczną przekazywany jest sztafetowo i w ten sposób cała rodzina posiada jeden zapach. Dlatego też pszczoły strażniczki nie wpuszczą do ula „inaczej” pachnącej pszczoły.
Trutnie rozwijają się z jaj niezaplemnionych są osobnikami haploidalnymi. Pełnią tylko funkcję rozrodczą. W wieku około dwóch tygodni trutnie są w pełni dojrzałymi osobnikami i rozpoczynają. Gromadzą się w miejscach około 3 km od pasieki (w tzw. przegrach) gdzie oczekują na młode matki. W ulach przebywają od wczesnej wiosny (wtedy jest ich od kilkuset do kilku tysięcy) do połowy sierpnia, kiedy są wypędzane z uli przez robotnice.
Rodzina Pszczela Podział prac i obowiązków. Robotnice są najliczniejszymi osobnikami w rodzinie, najmniejsze, ale to one wychowują czerw gromadzą zapasy nektaru, pyłku, kitu i wody. Długość ich życia zależy od intensywności ich pracy i pory roku. Wypracowane wiosną i latem żyją krótko od 4-6 tygodni. Wygryzione późnym latem i nie pracujące przy zbiorach w terenie żyją, przez zimę, aby wczesną wiosną wychować następne pokolenia pszczół. Pszczoły robotnice dzielimy na:
ulowe zbieraczki Ulowe zajmują się wychowem czerwiu, budową gniazda, przetwarzaniem przyniesionych zapasów. Młode robotnice w zależności od wieku maja przydzielone różne zadania;
Od 1-3 dnia czyszczą komórki z których się wygryzły /sprzątaczki/ Od 3-6 dni karmią starsze larwy papką. /karmicielki/ Od 6-9 dnia produkują już mleczko pszczeli i karmią nim larwy młodsze/ karmicielki/ Dziewięciodniowe pszczoły ulowe wydzielają /wypacają/ wosk z którego budują plastry /woszczarki/ Pszczoły ulowe odparowywują nadmiar wody w miodzie, przerabiają obnóża pyłkowe z odrobiną miodu i enzymami (wydzieliny gruczołów gardzielowych robotnic), którymi napełniają komórki plastrów, a następnie pokrywają warstwą miodu. W tak przygotowanym pyłku zachodzą procesy fermentacji mlekowej i od tej pory nazywamy go pierzgą, a służy do karmienia starszych larw i osobników dorosłych. Pszczoły ulowe ogrzewają czerw i regulują temperaturę w ulu, wentylując wnętrze skrzydełkami. Ostatnim zajęciem przed lotami jest pilnowanie wylotu ula. Pszczoły o innym zapachu nie zostają wpuszczone do środka, natomiast trutnie mogą zalatywać do innych uli. Po około 20 dniach zaczyna się nowy rozdział w życiu pszczół ulowych, uczą się latać i zaczynają życie zbieraczek, którymi są do końca swojego pracowitego życia. Najstarsze i doświadczone zbieraczki skoro świt wylatują z ula w poszukiwaniu pożytku, gdy go znajdą wracają do ula i tańczą na plastrze taniec którym informują o odległości, kierunku i rodzaju wziątku. Taniec zbieraczki na plastrze to pszczela mowa. Ciekawostką jest to że odległość do wziątku przekazują z dokładnością do 2m co zostało potwierdzone doświadczeniami.